Anatomie | Het signalement

Paarden zijn er in alle soorten en maten, elke pony en elk paard is dus uniek en te herkennen aan uiterlijke kenmerken. Deze uiterlijke kenmerken worden ook wel het signalement genoemd en bestaat uit zes aspecten (schofthoogte, geslacht, leeftijd, ras/stamboek, kleur en aftekeningen). Het signalement staat onder andere vermeld in het paspoort en op de startkaart voor wedstrijden. Naast het signalement bepaald ook het exterieur hoe het paard eruit ziet, met het exterieur wordt de bouw van het paard bedoeld.

Schofthoogte
Met de schofthoogte wordt bedoeld hoe groot het paard is en wordt gemeten op de schoft. De schoft zijn doorn uitsteeksels van de borst wervels en is het hoogste punt van de rug, vlak achter de hals (in een blogpost over het skelet laat ik precies zien wat de schoft is). De schofthoogte wordt gemeten met een meetstok, dit is een rechte stok die je recht naast het paard zet. Bovenaan de meetstok zit een horizontaal gedeelte (meestal uitklapbaar uit de stok) met soms een waterpas. Het horizontale gedeelte leg je op het hoogste punt van de schoft, verder zorg je dat de stok verticaal staat en het stuk wat op de schoft ligt helemaal horizontaal ligt. De stok kan je heen en weer schuiven en zo kan je meten en vervolgens aflezen hoe groot het paard is.

In Nederland is tot 1,56.9 m een pony, 1,57 m en groter is dus een paard. Pony's worden in verschillende categorieën (A tot en met E pony's) ingedeeld, in het buitenland bestaat de E-pony niet en is tot 1,48 m een pony. Vaak spreken ze daar wel van een klein paard in plaats van een E-pony.

De categorieën zijn als volgt ingedeeld:
A-pony: tot en met 1,16.9 m
B-pony: 1,17.0 m tot en met 1,26.9 m
C-pony: 1,27.0 m tot en met 1,36.9 m
D-pony: 1,37.0 m tot en met 1,48.0 m
E-pony: 1,48.1 m tot en met 1,56.9 m (buitenland klein paard)

Op wedstrijden worden deze categorieën ook gebruikt, zodat "dezelfde" grootte pony's tegen elkaar rijden. Soms worden categorieën samengevoegd tot één rubriek. Alleen de volgende combinaties mogen gemaakt worden: A/B, B/C, C/D en D/E.
Bij de paarden wordt geen onderscheid gemaakt in schofthoogte en heet de categorie gewoon "paarden".

Tot en met het jaar dat de ruiter/amazone 18 wordt mag hij/hij met een pony tussen de pony's rijden op wedstrijden. Vanaf 18 jaar mag een ruiter/amazone alleen nog maar tussen de paarden rijden, dit mag ook met een pony ongeacht de schofthoogte. Vanaf 12 jaar mag een ruiter/amazone met een E-pony of paard tussen de paarden rijden.

Geslacht
Er zijn hengsten (mannelijk) en merries (vrouwelijk). Een gecastreerde hengst wordt een ruin genoemd en is niet meer vruchtbaar. Iedereen mag op wedstrijd een merrie of ruin uitbrengen. Om een hengst uit te mogen brengen zitten wel eisen aan, zo moet de ruiter/amazone minimaal 12 jaar oud zijn en minimaal L2 dressuur met winst geklasseerd zijn of L springen met winst. Hierin wordt verder geen onderscheid gemaakt tussen pony's en paarden.

Hengsten worden vaak gecastreerd als ze niet goedgekeurd zijn of merries dekken. Ze worden vaak wat rustiger en makkelijker in het gedrag als ze zijn gecastreerd en kunnen zo ook makkelijker met andere paarden op de wei. Soms wordt een hengst gecastreerd (meestal al op jonge leeftijd), zodat het paard groter wordt. Dit is echter niet wetenschappelijk bewezen. Een ruin "verliest" vaak wel zijn hengsten uitstraling (bijvoorbeeld een meer ontwikkelde hals bespiering), of als ze op jonge leeftijd gecastreerd worden zullen zij deze niet of minder ontwikkelen.

Daarnaast bestaan er ook klophengsten. Dit is een hengst waarbij één of beide ballen niet ingedaald zijn en nog in het lieskanaal of zelfs nog in de buik holte zit(ten). Deze hengsten hebben vaak wel de uitstraling en het gedrag van een hengst, maar zijn meestal niet vruchtbaar (uitzonderingen daargelaten!). Er wordt aangeraden om de hengst te laten castreren en ook de niet ingedaalde bal weg te laten halen. Doordat deze te warm is, omdat deze in het lijf zit, is de kans groter dat hier kanker ontwikkeld. Echter is de castratie van een klophengst een operatie waarbij het paard onder narcose moet en op tafel geopereerd zal worden. Ook deze operatie heeft (grote) risico's en die moet men (het beste in overleg met de dierenarts) tegen elkaar opwegen.

Soms wordt een klophengst verkocht als een ruin, hij is dan vaak eenzijdig gecastreerd waarbij dus een bal weggehaald is. Deze "ruin" kan dan wel hengsten gedrag vertonen, wat soms tot gevaarlijke situaties kan leiden. Sommige dierenartsen castreren een klophengst niet eenzijdig, zodat deze hengst niet als ruin verkocht kan worden.

Leeftijd
Bij de meeste pony's en paarden is de geboorte datum bekend en staat deze op het stamboek papier en/of in het paspoort. Als de geboorte datum niet bekend is, kan je aan de tanden van een paard zien hoe oud hij/zij ongeveer is. De leeftijd kan belangrijk zijn voor bepaalde activiteiten. Zo gebeurd zadelmak maken pas vanaf 3 jaar, zijn er wedstrijden voor jonge paarden (3, 4, 5 en 6-jarige paarden) en mogen ze pas vanaf een bepaalde leeftijd in een klasse starten.

Bijvoorbeeld voor de dressuur geldt:
Een 3-jarig paard mag vanaf oktober in de klasse B starten, als ze 4 jaar zijn vanaf april in de L, 5 jaar vanaf april in de klasse M en met 6 jaar vanaf januari in de klasse Z.

De tanden van een paard lopen ver door naar achteren en een stuk tussen de voortanden en kiezen waar alleen tandvlees is. Hier ligt het bit in de mond van het paard, dit stuk tandvlees wordt ook wel de lagen van het paard genoemd. In een later blog bericht zal ik verder in gaan op hoe de tanden zich ontwikkelen en hoe je aan de tanden van een paard kunt zien hoe oud het paard ongeveer is.

Het gebit op verschillende leeftijden.

Ras/stamboek
Het ras of stamboek van het paard zegt vaak veel over het typen paard. Een ras is gesloten en daar kunnen geen pony's of paarden van buitenaf ingeschreven worden. Alleen als beide ouders ingeschreven staan, kan het veulen hier ook ingeschreven worden. Soms heeft een stamboek een apart register, hierin worden pony's en paarden ingeschreven waar bijvoorbeeld maar één ouder in het stamboek ingeschreven staat. Pony's en paarden die in dit register staan, kunnen vaak niet deelnemen aan bijvoorbeeld keuringen. Voorbeelden van een ras is het Friese paard en de Haflinger.

In een stamboek kunnen ook paarden van buitenaf ingeschreven worden, vaak moeten ze dan wel aan bepaalde eisen voldoen. Zoals uiterlijke kenmerken of het percentage (arabisch) bloed. Vaak zitten er ook eisen aan de afstamming, zoals dat de ouders ingeschreven of goedgekeurd moeten zijn voor dat stamboek of bij een stamboek dat zij erkennen. Ook een stamboek heeft daarnaast nog aparte registers, hier komen paarden in te staan waarbij bijvoorbeeld de ouders niet ingeschreven zijn in een erkend stamboek of zelfs onbekend zijn. Deze registers zorgen er voor dat het paard niet naar de keuring mag of dat ze moeten voldoen aan extra eisen om predicaten te kunnen halen. Een nakomeling van deze paarden komen vaak wel weer in het gewone stamboek te staan als de nakomeling veder voldoet aan deze eisen. Voorbeelden van stamboeken zijn het KWPN en het NRPS.

Kleur
Er zijn veel verschillende kleuren bij het paard, waarbij de kleur van de vacht en de manen en staart van belang zijn. Ook binnen één bepaalde kleur bestaan weer vele tinten en soms lijkt een paard een andere kleur te hebben dan ze daadwerkelijk hebben, dit bijvoorbeeld door invloed van de zon (zoals een zwart paard dat bruin geworden is door de zon). De meest voorkomende kleuren zijn zwart, bruin, vos en schimmel. Daarnaast zijn er nog vele varianten van deze kleuren en andere kleuren. Soms is de kleur ras/stamboek gebonden, denk bijvoorbeeld aan het Fjorden paard die allemaal wildkleur zijn of de Haflinger die allemaal vos met lichte manen en staart zijn en het Friese paard die allemaal zwart zijn. Sommige stamboeken/rassen hebben meerdere kleuren, maar zijn bepaalde kleuren niet toegestaan.

In een later blog bericht ga ik verder in op de kleuren en de genetica (vererving) die daar bij hoort.

Aftekeningen
Een paard kan witte stukken vacht op het hoofd en de benen hebben, dit worden aftekeningen genoemd. Soms heeft een paard ook op andere plekken een witte vacht (zoals een witte vlek op de buik), als het paard niet bont is worden deze witte vlekken ook opgeschreven en opgenomen in het signalement.

Als een paard geen aftekeningen heeft, worden kruinen opgeschreven en soms ook ingetekend in het paspoort. Zodat het paard toch nog te herkennen is voor een "vreemde" zonder aftekeningen.

Ook over aftekeningen ga ik in een andere blog bericht verder op in, omdat er heel wat verschillende aftekeningen zijn.

Donker bruin paard met een bles